8 effectieve tips bij een trage schildklier (hypothyreoïdie)

Naar schatting hebben 500.000 tot 1 miljoen Nederlanders een trage schildklier. De medische term hiervoor is hypothyreoïdie. Het komt voornamelijk bij vrouwen voor. Die hebben namelijk vijf keer zo’n grote kans op een vertraagde schildklier dan mannen. Vaak ontstaat het na een zwangerschap en de kans erop neemt toe naarmate je ouder wordt.[1] Een trage schildklier kan ontzettend veel klachten veroorzaken, waaronder vermoeidheid, kouwelijkheid, gewichtstoename en spierklachten. De reguliere behandeling bestaat uit schildkliermedicatie (schildklierhormoon), maar helaas houden veel schildklierpatiënten klachten ondanks deze behandeling en normale schildklierwaarden. Dit worden restklachten genoemd. Het goede nieuws is dat je deze restklachten vrijwel altijd kunt verminderen of oplossen met een holistische aanpak. Wat houdt dat precies in? Het antwoord lees je verderop in deze blog, maar we beginnen met wat basiskennis over de (trage) schildklier.

Functie van de schildklier
De schildklier is een belangrijk orgaan en beïnvloedt iedere lichaamscel. Het heeft veel verschillende functies waarvan het stimuleren van de ruststofwisseling het meest bekend is. Daarnaast speelt de schildklier ook een rol bij de spijsvertering, de botten, de hersenfuncties en de regulatie van je immuunsysteem, hartslag, bloeddruk, lichaamstemperatuur en de (vrouwelijke) hormoonbalans.

Bij problemen met de productie, omzetting of signalering van schildklierhormonen worden bovenstaande functies verstoord. Een langzaam werkende schildklier is helaas een veelvoorkomend probleem.

Wat is een trage schildklier?
Bij een traag werkende schildklier is er een tekort aan het actieve schildklierhormoon trijodothyronine (T3). Een trage schildklierwerking kan door verschillende oorzaken optreden, maar de meest voorkomende oorzaak is de ziekte van Hashimoto. Dit is een ontsteking van de schildklier, die veroorzaakt wordt door een auto-immuunziekte. Hierbij valt het immuunsysteem de schildklier aan. Als gevolg raakt de schildklier ontstoken en beschadigd, waardoor de schildklier te weinig schildklierhormoon kan aanmaken. In ongeveer 90 procent van de gevallen wordt een trage schildklier door de ziekte van Hashimoto veroorzaakt.[2]

Bij Hashimoto zijn de schildklierantistoffen anti-TPO en/of anti-Tg verhoogd. Voor de diagnose van Hashimoto is het daarom belangrijk om zowel anti-TPO als anti-Tg te meten, maar helaas meten de meeste artsen alleen anti-TPO, waardoor de diagnose Hashimoto soms gemist kan worden. Niet iedereen met Hashimoto maakt namelijk anti-TPO aan. Sommige mensen maken alleen anti-Tg aan.

Andere mogelijke oorzaken van een langzame schildklier zijn:[3]

• Stress
• Tekort aan voedingsstoffen die nodig zijn voor de productie en omzetting van schildklierhormonen – verderop lees je hier meer over
• Alcoholisme
• Te weinig inname van kilocalorieën door langdurig crashdieet
• Aangeboren schildklierafwijking
• Hypofyse en/of hypothalamus problemen
• Bestraling of operatie van de schildklier
• Behandeling met radioactief jodium
• Bepaalde medicijnen
• Virale infectie van de schildklier (ziekte van De Quervain)
• Postpartum thyreoïditis (ontstaat binnen ongeveer 1,5 jaar na een zwangerschap en hierbij zijn de schildklierantistoffen verhoogd, net zoals bij de ziekte van Hashimoto)

Kortom, een trage schildklier wordt veroorzaakt door een probleem van de schildklier, door een probleem met de aansturing vanuit de hersenen of door een omzettingsprobleem. Een trage schildklier wordt gediagnosticeerd aan de hand van symptomen en bloedonderzoek.

Symptomen van een trage schildklier
Omdat iedere lichaamscel door de schildklier wordt beïnvloed, lopen de symptomen van een trage schildklier erg uiteen. Het kan de volgende klachten veroorzaken:

• Vermoeidheid, weinig energie hebben
• Snel koud hebben, koude handen, voeten, puntje van je neus
• Droge huid
• Gewichtstoename, moeite met afvallen
• Spierkrampen, reumatoïde pijnen, stijfheid
• Depressieve stemming, somberheid
• Obstipatie, moeilijke stoelgang
• Menstruatiestoornissen, veel bloedverlies bij menstruatie, onregelmatig ongesteld zijn
• Brokkelige, zwakke nagels
• Haaruitval, langzaam groeiend haar
• Uitval van buitenste deel van de wenkbrauwen
• Trage hartslag
• Slecht geheugen, verminderde concentratie
• Traagheid
• Verhoogd cholesterol

Vermoeidheid en spierklachten
Bij een traag werkende schildklier werken de mitochondriën – energiecentrales in je cellen – niet goed en/of kun je er minder van aanmaken. Daarnaast is de hartslag trager, waardoor de doorbloeding en het zuurstoftransport in het lichaam niet goed is. Hierdoor kun je minder energie produceren, wat zich uit in vermoeidheid. Ook kun je er spierklachten van krijgen, zoals spierverzuring en spierpijn.

Gewichtstoename en kouwelijkheid
Bij een langzaam werkende schildklier gaat het metabolisme (stofwisseling) omlaag als gevolg van een tekort aan schildklierhormoon. Dit betekent dat je minder energie verbrandt in rust. Hierdoor kun je in gewicht aankomen en is het lastiger om af te vallen. Ook krijg je het sneller koud. De verminderde doorbloeding bij een traag werkende schildklier zorgt er ook voor dat je het sneller koud krijgt.

Geheugenproblemen, concentratieproblemen en somberheid
Een tekort aan schildklierhormoon door een traag werkende schildklier kan de hersenfuncties verstoren. Voor een goede werking van je brein heb je namelijk voldoende schildklierhormoon nodig. Mensen met een langzame schildklier hebben vaak hersengerelateerde klachten, zoals somberheid, stemmingswisselingen, depressie, brain fog, geheugenproblemen, moeite met focussen, wazig en wattig hoofd, en snel overprikkeld raken door geluid, geur en licht.

Vertraagde schildklier test
Naast de symptomen kun je bloedonderzoek laten uitvoeren om een trage schildklier te testen. Reguliere artsen meten meestal alleen Thyroïd Stimulating Hormone (TSH) en vrij thyroxine (FT4).

Als uit onderzoek blijkt dat TSH en FT4 normaal zijn dan, zegt dat niets over de werkelijke hoeveelheid van het meest actieve schildklierhormoon (T3). Want door alleen TSH en FT4 te meten kun je niet zien of T4 ook daadwerkelijk wordt omgezet in het meest werkzame schildklierhormoon (T3). Op die manier kun je een omzettingsprobleem dus niet opsporen. Een probleem met de omzetting wordt gekenmerkt door afwijkende T3 waarden en normale TSH en FT4 waarden in het bloed.
Om dit te verduidelijken zal ik je uitleggen hoe de productie van schildklierhormonen in zijn werking gaat. [4-5]

Door het eten van voldoende calorieën groeien je vetcellen en wordt er leptine geproduceerd. Leptine is een toestemmingshormoon en geeft toestemming om schildklierhormonen te mogen maken. Het stuurt een signaal naar de hersenen en daar wordt in de hypothalamus het thyrotropin releasing hormone (TRH) aangemaakt. Op zijn beurt geeft TRH een seintje aan de hypofyse in de hersenen om het thyroid stimulating hormone (TSH) te produceren. En vervolgens stimuleert TSH de schildklier tot de productie van zowel het meest actieve schildklierhormoon T3 (20%) als het weinig actieve schildklierhormoon T4 (80%).[6]

Het weinig actieve schildklierhormoon thyroxine (T4) moet eerst nog geactiveerd worden om beter werkzaam te kunnen zijn. Het activeren van T4 gebeurt voornamelijk in de lever en de nieren. Hier wordt T4 omgezet naar T3, en pas dan is het goed werkzaam.

Zowel T3 als T4 remmen vervolgens de productie van TSH, waardoor de aanmaak van schildklierhormonen weer wordt verminderd. En op die manier wordt de hormoonproductie onder controle gehouden.

Kortom: als je TSH en FT4 normaal zijn, maar je toch nog restklachten hebt, laat dan je T3 meten. Want mogelijk gaat de omzetting van T4 naar T3 niet goed, waardoor je klachten blijft houden. In dat geval is het belangrijk om je T3 waarde te verhogen met behulp van meer schildkliermedicatie (T4 medicatie en/of T3 medicatie, zoals Cytomel). Uit onderzoek blijkt dat een derde van de mensen met een trage schildklier baat heeft bij T3 medicatie.[7]

Maar een tekort aan T3 is niet de enige oorzaak van restklachten bij een langzame schildklier. Ook voedselovergevoeligheden, voedingstekorten, tekort/te veel beweging, chronische stress en een slechte nachtrust spelen een rol.

Voeding en dieet bij een trage schildklier
Voeding heeft invloed op de werking van de schildklier. Voor de productie en werking van schildklierhormonen zijn namelijk verschillende voedingsstoffen nodig, zoals eiwitten, mineralen en spoorelementen. Voor de aanmaak van schildklierhormonen heb je het aminozuur (eiwitdeeltje) tyrosine en jodium nodig. En voor de omzetting van het weinig actieve schildklierhormoon T4 naar het actievere schildklierhormoon T3 heb je ijzer, selenium en zink nodig.[8]

Welke supplementen verbeteren de werking van de schildklier?
Voor de productie van schildklierhormonen is onder andere jodium nodig. Als je te weinig jodium via je voeding binnenkrijgt, kan de aanmaak van de hoeveelheid schildklierhormoon afnemen. In dat geval kan een jodiumsupplement helpen. Maar in de meeste gevallen wordt een trage schildklier in Nederland niet veroorzaakt door een jodiumtekort en heeft de inname van extra jodium geen zin. Het kan zelfs averechts werken.

Uit een kleinschalig onderzoek is gebleken dat Ashwagandha een positief effect kan hebben bij subklinische hypothyreoïdie. Dit is een milde verstoring van de schildklierfunctie, waarbij het TSH verlaagd is, maar het vrij T4 (FT4) normaal. De schildklier maakt dus net voldoende schildklierhormoon aan. Ashwagandha zorgde ervoor dat het TSH ging dalen, terwijl T4 en T3 toenamen.[9]

8 tips bij een trage schildklier
Je kunt veel doen om restklachten bij een trage schildklier te verminderen en soms verdwijnen ze zelfs helemaal. Hier komen onze holistische schildkliertips.

1. Meet je T3
Laat je T3 meten. Is deze te laag? Zorg dan dat het verhoogd wordt door een hogere dosering van je schildkliermedicatie en/of toevoeging van T3 medicatie, zoals Cytomel. Raadpleeg hiervoor je arts/endocrinoloog.

2. Los voedingstekorten op
Een tekort aan vitamines en mineralen komt vaak voor bij een trage schildklier. Veelvoorkomende tekorten zijn een tekort aan vitamine B12, vitamine D, ijzer, magnesium en de omega 3-vetzuren EPA/DHA.

Een tekort aan vitamine B12, vitamine D, ijzer en de omega 3-vetzuren kan door middel van bloedonderzoek worden gemeten. Helaas kan een (mild) magnesiumtekort niet met bloedonderzoek worden gemeten. Het achterhalen van een magnesiumtekort kan aan de hand van symptomen en een proefbehandeling met een magnesiumsupplement (onder begeleiding van een professional).

Heb je tekorten? Los ze dan op door middel van voeding en/of supplementen.

3. Achterhaal voedselovergevoeligheden
Voedselovergevoeligheden komen vaak voor bij mensen met een trage schildklier. Veel mensen reageren slecht op alcohol, teveel toegevoegd suiker, soja, gluten en zuivel. Maar voedselovergevoeligheden voor glutenvrije granen, pseudogranen (boekweit, quinoa, chiazaad, amarant), peulvruchten, nachtschades, eieren, noten, zaden, chocolade en koffie komen ook in mindere mate voor. Omdat voedselovergevoeligheden per persoon verschillen is er geen standaard schildklierdieet voor een trage schildklier wat voor iedereen even goed werkt.

Daarom is het belangrijk om niet zomaar een standaard schildklierdieet te volgen. In plaats daarvan kun je beter op zoek gaan naar jouw persoonlijke voedselovergevoeligheden, zodat je de voeding waarop jij slecht reageert kunt vermijden. Dit levert meestal een enorme vermindering van restklachten op. De beste manier om voedselovergevoeligheden te achterhalen is een eliminatie-provocatie dieet. Hierbij ga je eerst een aantal voedingsmiddelen vermijden en daarna weer aan je voedingspatroon toevoegen om te zien hoe je op elk voedingsmiddel reageert.

4. Vermijd gluten en zuivel bij Hashimoto
Enorm veel mensen met een trage schildklier door de ziekte van Hashimoto krijgen klachten door gluten en zuivel – waaronder melk, kaas, kwark en yoghurt. Daarom loont het voor de meeste mensen om deze voedingsmiddelen te vermijden.

5. Zorg voor voldoende ontspanning
Chronische stress is een aanslag op je gezondheid. Het zorgt voor ontregeling van je immuunsysteem en schildklier. Daarom is het essentieel om chronische stress aan te pakken. Er zijn verschillende manieren om stress te verminderen, waaronder verschillende psychologische therapieën en meditatietechnieken.

6. Beweeg voldoende, maar niet te veel en intensief
Regelmatige beweging zorgt voor een verbetering van de levenskwaliteit bij mensen met een trage schildklier. Het is dus belangrijk om voldoende te bewegen, maar overdrijf niet. Te veel en te intensief bewegen kan namelijk je klachten verergeren.

7. Slaap voldoende
Tijdens het slapen herstel je. Daarom is het belangrijk om voldoende te slapen. De meeste mensen hebben 7 tot 9 uur slaap per nacht nodig.

8. Vermijd hormoon verstorende stoffen
Verschillende stoffen kunnen de werking van je hormonen – waaronder schildklierhormonen – en immuunsysteem verstoren. Deze stoffen worden hormoon verstorende stoffen genoemd. De wetenschappelijke term hiervoor is ‘Endocrine Disrupting Chemicals’, of kortweg EDCs. Voorbeelden hiervan zijn bisfenol A (BPA), ftalaten en parabenen. Ze zitten onder andere in reguliere verzorgingsproducten, cosmetica, plastic voedselverpakkingen en plastic bekers en servies.

Wat moet je onthouden bij een traag werkende schildklier?
Een trage schildklier wordt in 90 procent van de gevallen veroorzaakt door de auto-immuunziekte Hashimoto. Hierbij valt het immuunsysteem de schildklier aan, waardoor deze ontstoken en beschadigd raakt. Hierdoor is kan het niet meer voldoende schildklierhormonen produceren, waardoor je afhankelijk wordt van schildkliermedicatie (schildklierhormonen).

Vaak blijft men klachten houden ondanks het gebruik van schildkliermedicatie en normale bloedwaarden. In de meeste gevallen worden deze zogenoemde restklachten veroorzaakt door voeding en leefstijl. Als je ze wilt verminderen is het dus essentieel dat je met je voeding en leefstijl aan de slag gaat.

Bronnen
[1] https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-schildklieraandoeningen#Achtergronden

[2] https://www.mmc.nl/internegeneeskunde/aandoeningen-en-behandelingen/traag-werkende-schildklier/

[3] https://schildklier.nl/schildklieraandoeningen/te-trage-schildklier/oorzaken/ 

[4] Flier, J. S., Harris, M., & Hollenberg, A. N. (2000). Leptin, nutrition, and the thyroid: the why, the wherefore, and the wiring. The Journal of clinical investigation, 105(7), 859-861.

[5] Zimmermann-Belsing, T., Brabant, G., Holst, J. J., & Feldt-Rasmussen, U. (2003). Circulating leptin and thyroid dysfunction. European Journal of endocrinology, 149(4), 257-272.

[6] https://umcg.net/schildklier/de-schildklier/ 

[7] Shakir, M. K., Brooks, D. I., McAninch, E. A., Fonseca, T. L., Mai, V. Q., Bianco, A. C., & Hoang, T. D. (2021). Comparative effectiveness of levothyroxine, desiccated thyroid extract, and levothyroxine+ liothyronine in hypothyroidism. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 106(11), e4400-e441

[8] O’Kane, S. M., Mulhern, M. S., Pourshahidi, L. K., Strain, J. J., & Yeates, A. J. (2018). Micronutrients, iodine status and concentrations of thyroid hormones: a systematic review. Nutrition reviews, 76(6), 418-431.

[9] Sharma, A. K., Basu, I., & Singh, S. (2018). Efficacy and safety of ashwagandha root extract in subclinical hypothyroid patients: a double-blind, randomized placebo-controlled trial. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 24(3), 243-248